شاید بتوان گفت که مزاج شناسی مهمترین بخش در فهم طب سنتی ایران وهم چنین طب اسلامی است.همواره تفاوت بین افراد توجه ما را به خود جلب میکند. برخی نوزادان زردی میگیرند و برخی نمی گیرند. بعضی لاغر وبعضی درشت اندامند. برخی افراد، شجاعند وبرخی ترسو. یکی خواب سبک دارد و دیگری خواب سنگین. یکی با خوردن کمی دارچین دچار خارش میشود و دیگری غذاهای خود را پر از ادویه میکند...
لازمهی شناخت راز این تفاوتها ونحوهی اصلاح یا کنار آمدن با آنها، درک درست بحث مزاج شناسی است.
علایم مراجهای مختلف:
1. لمس: گرمی وسردی پوست در لمس نشانهی گرمی وسردی مزاج است. نرمی پوست نشانه رطوبت و زبری وسختی پوست نشانهی خشکی مزاج است. البته اینها به شرطی صحیح است که لمس کننده معتدل باشد.
2. چاقی ولاغری: لاغری نشانه خشکی و چاقی نشانه رطوبت است. درشتی اندام و گوشت فراوان در افراد دموی( گرم وتر) دیده میشود و چربی در بدن نشانهی سردی و تری( بلغم) است، لذا لاغرها صفراوی و یا سوداوی هستند.
3. مو: زیادی مو، رشد سریع و رنگ سیاه آن دلیل بر گرمی مزاج است. کمی مو و رنک روشن آن دلیل بر سردی و جعد بودن نشانه خشکی و موی صاف نشانه رطوبت است.
4. رنگ بدن: سفیدی رنگ پوست بدن دلیل بر سردی مزاج و سرخی و گندم گونی آن دلیل بر گرمی مزاج است. زردی نشانه گرمی، رنگ بادنجانی دلیل بر سردی و خشکی، رنگ گچی و سربی نیز دلیل بر سردی مزاج است.
5. وضعیت اعضاء بدن: فراخی سینه، عروق برجسته و نبض قوی و درشتی مفاصل نشانه حرارت است و خلاف اینها نشانه سردی است.
6. تاثیر گرفتن از سردی و گرمی، تری و خشکی: افراد گرم مزاج تحمل گرما را ندارند و در هوای خنک راحتترند. هم چنین غذاهای گرم مثل ادویه با آنها سازگاری ندارد. ممکن است با خوردن کمی دارچین
خارش بگیرند یا با خوردن چند خرما جوش بزنند. برعکس سرد مزاجان به غذا و هوای گرم بیشتر علاقه دارند. مایل به شیرینی و گریزان از ترشی و سردیها بوده و با خوردن ترشیها ممکن است هنگام خواب، آب از دهانشان خارج شود.
7. افعال سرد مزاج در شروع یک کار مشکل دارند و به اصطلاح دیر گرم میشوند. اما گرم مزاجان کارها را با بسرعت شروع میکنند. گرمی مزاج گاه باعث شتاب زدگی وعجول بودن میگردد و این افراد ممکن است ثبات رای نداشته باشند. خشمگین شدن هم از علامات گرمی مزاج است اما سرد مزاجان بر عکس افرادی آرام و صبور هستند.
8. فضولات دفع شده: موادی که به صورت عرق، ادرار و... از انسان دفع میشود میتواند نمایانگر حرارت و برودت مزاج باشد این مواد در صورتی که پر رنگ و دارای بوی تند باشند نشانهی حرارت مزاج و در صورتی که کم رنگ و بی بو باشند نشانهی سردی مزاج هستند.
9. خواب و بیداری: زیادی خواب نشانه سردی و یا رطوبت است. کم خوابی معمولا ناشی از گرمی و یا خشکی مزاج است.
10. وضع روحی- عصبی: قوت سرعت و کثرت افعال مربوط به روح و اعصاب و نشانهی گرمی است. مثلا گرم مزاجان پرحرفند و با سرعت بیشتری صحبت میکنند در حالی که سرد مزاجان خیلی آهسته آرام و شمرده صحبت میکنند و کم حرفترند. قدرت یادگیری و حافظه در گرمی مزاج بهتر میشود. یبوست باعث ثبات رای و رطوبت باعث انعطاف پذیری میشود. سردی مایهی ترس و گرمی مایهی شجاعت است.
منبع: تغذیه در طب ایرانی- اسلامی
تالیف: دکتر غلامرضا کرد افشاری، دکتر حوریه محمدی کناری، دکتر سید سعید اسماعیلی
نظرات